Δεν είναι αρκετό να “μεγαλώσω” και να γίνω “καλύτερος άνθρωπος”. Πρέπει να καθορίσω τι σημαίνει «καλύτερος άνθρωπος» για μένα. Πρέπει να αποφασίσω προς ποια κατεύθυνση θέλω να μεγαλώσω. Γι’ αυτό και δεν μπορούμε να μιλάμε για αυτοβελτίωση χωρίς να μιλάμε και για αξίες.
Πολλοί άνθρωποι δεν το συνειδητοποιούν αυτό και εστιάζουν μανιωδώς στο πως θα αισθάνονται συνέχεια καλά, χωρίς να συνειδητοποιούν ότι αν οι αξίες τους δεν είναι καλές, το να αισθάνονται καλά, όχι μόνο δεν θα τους βοηθήσει, αλλά θα τους βλάψει, και πιθανότατα θα βλάψει και τους ανθρώπους γύρω τους (ναρκωτικά, εθισμοί).
Οι αξίες είναι προέκταση του εαυτού μας. Καθορίζουν ποιοι είμαστε και πως θέλουμε να ζήσουμε τη ζωή μας. Κάθε στιγμή κάθε μέρας, είτε το αντιλαμβάνεστε είτε όχι, αποφασίζετε πως θα ξοδέψετε το χρόνο σας, που θα εστιάσετε την προσοχή σας, που θα κατευθύνετε την ενέργειά σας. Τις αποφάσεις αυτές τις παίρνετε βάση των αξιών σας.
Ίσως έχετε ακούσει ή διαβάσει ιστορίες ανθρώπων που στο απόγειο της επιτυχίας τους τα παράτησαν όλα και έφυγαν σε κάποιο απομονωμένο μέρος για να βρουν τον εαυτό τους επειδή ένιωθαν ένα εσωτερικό κενό. Το «να βρω τον εαυτό μου» σημαίνει να βρω νέες αξίες. Η ταυτότητά μας, αυτά που αντιλαμβανόμαστε και καταλαβαίνουμε σαν «εαυτό», είναι το άθροισμα των αξιών μας, των πραγμάτων που έχουν αξία για μας.
Οι αξίες είναι το θεμελιώδες συστατικό της ψυχοσύνθεσης και της ταυτότητάς μας. Μας καθορίζουν αυτά που θεωρούμε σημαντικά στη ζωή μας. Μας καθορίζουν οι προτεραιότητές μας. Αν τα χρήματα μετράνε περισσότερο από οτιδήποτε άλλο για μας, τότε αυτό θα καθορίσει το ποιοι είμαστε, μέσω των πράξεών μας, των λόγων και των αποφάσεών μας.
Η απώλεια μας συνθλίβει γιατί χάνουμε κάτι που είχε αξία για μας. Κι όταν έχουμε πολλές απώλειες αρχίζουμε ν’ αμφισβητούμε την αξία της ίδιας της ζωής. Η υπαρξιακή κρίση είναι κρίση ταυτότητας, κρίση αξιών, επειδή δεν ξέρουμε τι πιστεύουμε, τι νιώθουμε ή τι κάνουμε πλέον.
Όταν μια αξία μας αποτυγχάνει, τρομάζουμε. Βιώνουμε μια διαδικασία πένθους. Δεδομένου ότι οι αξίες μας αποτελούν την ταυτότητά μας και την κατανόησή μας για το ποιοι είμαστε, χάνοντας μια αξία νιώθουμε σαν να χάνουμε ένα κομμάτι του εαυτού μας.
Οι αξίες κερδίζονται και χάνονται μέσω της εμπειρίας ζωής, όχι μέσω της λογικής ή των συναισθημάτων. Πρέπει να τις ζήσουμε και να τις βιώσουμε για να «κολλήσουν». Κι αυτό απαιτεί κουράγιο. Το να ζήσεις μια αξία αντίθετη από τις παλιές σου αξίες είναι τρομαχτικό. Γι’ αυτό άνθρωποι που είναι ξενοφοβικοί και ρατσιστές τρομάζουν και βιώνουν εσωτερική σύγκρουση όταν γνωρίσουν και συμπαθήσουν μετανάστες.
Αλλά όταν βρίσκεις το κουράγιο να ζήσεις τις νέες αξίες σου αισθάνεσαι καλά. Είναι σαν την ανακούφιση που νιώθεις όταν πεις σε κάποιον την αλήθεια, ή την ελευθερία που νιώθεις όταν σταματάς να υποκρίνεσαι.
