Το coaching είναι προσανατολισμένο στην ανάπτυξη και την αλλαγή και υποστηρίζει ότι το να είμαστε σε μια «κατάσταση ροής», στην οποία έχουμε στόχους, αλλά η ευτυχία μας δεν εξαρτάται από το αποτέλεσμα αυτών των στόχων, οδηγεί σε μια αίσθηση εκπλήρωσης και επιτυχίας. «Νιώστε άνετα με το άγνωστο», λέει το coaching, επειδή είναι γνωστό πόσο πολύ αγαπούν οι άνθρωποι τη ζώνη άνεσής τους και τις συνήθειές τους, και πόσο φοβούνται την αλλαγή και την απομάκρυνση από αυτά που είναι γνωστά, οικεία και ασφαλή.

Η φιλοσοφία του Ηράκλειτου είναι ένα καλό σημείο εκκίνησης για όσους ενδιαφέρονται για την αλλαγή στη ζωή. Ο Ηράκλειτος υποστήριζε ότι η ζωή είναι σαν ένα ποτάμι, η ανύψωση, η πτώση, οι στροβιλισμοί, όλα είναι μέρος της διαδρομής. Ο Ηράκλειτος κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η φύση είναι αλλαγή και είπε: «Κανείς δεν μπαίνει ποτέ στο ίδιο ποτάμι δύο φορές, γιατί δεν είναι το ίδιο ποτάμι και δεν είναι ο ίδιος άνθρωπος». Το μήνυμα του Ηράκλειτου ήταν ότι η πραγματικότητα είναι διαρκής και αναπόφευκτη αλλαγή και ροή. «Μόνο η αλλαγή είναι αιώνια», είπε και εννοούσε ότι ακόμη και η φύση της ροής αλλάζει.

Για τον Ηράκλειτο, το σύμπαν ήταν μια συνεχής κατάσταση δυναμικής ισορροπίας των αντιθέτων, ενώ ταυτόχρονα όλα τα πράγματα ήταν ένα (Εν-Όλον). Πίστευε ότι η βαθιά γνώση που βασίζεται στην εμπειρία και αποκτάται από την έρευνα σε ένα ευρύ φάσμα πραγμάτων, θα μπορούσε να βοηθήσει στην αποκάλυψη της πραγματικότητας και της αλήθειας, που ως επί το πλείστον είναι κρυφές. Γι’ αυτόν, το έδαφος της ύπαρξης ήταν η ενσυνειδητότητα και αντιλαμβανόταν την κοινή λογική ως κοινή ιδιότητα των ανθρώπων και τη σοφία ως την ενότητα του Νου που καθοδηγεί και διαπερνά τα πάντα.

Ο Ηράκλειτος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ο πρώτος υπαρξιακός φιλόσοφος, του οποίου οι ιδέες έχουν αναζωογονηθεί με πιο συστηματικό και αποδεκτό τρόπο στα πεδία της σύγχρονης υπαρξιακής φιλοσοφίας. Όπως έχει πει ο Σταύρος Ι. Μπαλογιάννης, «Το μήνυμα του Ηράκλειτου στη σύγχρονη κοινωνία μας είναι ότι η ευημερία δεν είναι συνώνυμη με το εισόδημα ή τον πλούτο, αφού έχει πρωτίστως ζωτικές προσωπικές, υπαρξιακές, ψυχολογικές και κοινωνικές διαστάσεις. Όποια και αν είναι η κατάσταση της οικονομίας, η ευημερία της κοινωνίας βασίζεται κυρίως στις πνευματικές αξίες, στη σοφία, στην αλήθεια, στον φωτισμό του νου, στη φωτεινότητα της ψυχής, στην ικανότητα αυτογνωσίας και υγιούς σκέψης, στην ειλικρίνεια, στην αρμονία της εσωτερικής ζωής».

Ο Ηράκλειτος υποστήριζε ότι η βασική φύση του σύμπαντος είναι το γίγνεσθαι και ότι η εμπειρία και η παρατήρηση ήταν οι μέθοδοι για την απόκτηση γνώσης.  Έβλεπε τα πάντα να βρίσκονται σε κατάσταση μόνιμης ροής και, ως εκ τούτου, την πραγματικότητα να είναι απλώς μια διαδοχή μεταβατικών καταστάσεων. Η περίφημη φράση του «ήθος ανθρώπω δαίμων» σημαίνει ότι η μοίρα του ανθρώπου είναι ο χαρακτήρας του. Η φιλοσοφία του Ηράκλειτου τονίζει την αναγκαιότητα της εσωτερικής καλλιέργειας και της πνευματικής ανύψωσης, καθώς και το γεγονός ότι όλοι οι άνθρωποι οφείλουν να γνωρίζουν τον εαυτό τους.

Στο coaching το κλειδί για να μην καθοδηγούμαστε από τις συνήθειές μας είναι να τις παρατηρούμε και να τις κατανοούμε. Οι περισσότερες συνήθειες δημιουργούνται από προσκολλήσεις (έλξη ή επιθυμία για κάτι) ή από αποστροφές (αντίσταση ή αποφυγή σε σχέση με κάτι). Κινούμαστε συνειδητά ή ασυνείδητα, επιδιώκοντας τις προσκολλήσεις μας και αποφεύγοντας τις αποστροφές μας.

Σκοπός του Επίκουρου ήταν να επιτύχει μια ευτυχισμένη, ήρεμη ζωή, που χαρακτηρίζεται από «αταραξία» (ειρήνη/ελευθερία από το φόβο) και «απονία» (απουσία πόνου), μια αυτάρκη ζωή με καλούς φίλους. Δίδασκε ότι η ηδονή και ο πόνος είναι μέτρα του τι είναι καλό και τι είναι κακό. Η Ηθική του της Αμοιβαιότητας, ως θεμέλιο της ηθικής, είναι η πρώτη στην Αρχαία Ελλάδα, θεωρώντας ως μεγιστοποίηση της ευτυχίας την ελαχιστοποίηση της βλάβης στον εαυτό μας και τους άλλους. Σύμφωνα με τον Επίκουρο, σοφία είναι να γνωρίζουμε ποιες απολαύσεις είναι καλές για εμάς. Δημιούργησε ένα σύστημα για να κρίνει αν τα πράγματα που έχουμε στη ζωή μας, αξίζουν. Είπε ότι οι περιττές και αφύσικες απολαύσεις είναι αυτές που πρέπει να απομακρύνουμε. Αυτό σημαίνει ότι η λογική και στοχαστική επιδίωξη της ευχαρίστησης αποτελεί το κλειδί μιας καλής ζωής.

Ένα σημάδι της σοφίας του Επίκουρου ήταν η βαρύτητα που έδινε στη φιλία. Δημιούργησε ένα χώρο ώστε να μπορούν να αναπτυχθούν φιλίες, επειδή πίστευε ότι η φυσική προσωπική αλληλεπίδραση είναι πολύ σημαντική για τις ανθρώπινες σχέσεις. Επειδή γνώριζε ότι οι βαθιά ριζωμένες πεποιθήσεις και συνήθειες δεν διορθώνονται εύκολα, πρότεινε διάφορες ασκήσεις για να βοηθήσει τους αρχάριους.

Ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του Επίκουρου ήταν ότι ανέκρουσε τις ψευδείς διχοτομίες της λογικής έναντι του πάθους και της αρετής έναντι της αναζήτησης ευχαρίστησης, επιβεβαιώνοντας ότι και η λογική και η αρετή είναι εξαιρετικά καθοριστικές για μια ευχάριστη ζωή. Ο Επίκουρος εξέτασε ενδελεχώς στάσεις και πρότυπα συμπεριφοράς που ήταν απαραίτητα για τη βελτιστοποίηση της ευτυχίας και υποστήριξε ότι το καλύτερο μονοπάτι προς την ευτυχία είναι η συνεργασία μεταξύ λογικής και ευχαρίστησης.

Ήταν υπέρ της μετριοπάθειας σε όλα τα πράγματα, για τη μεγιστοποίηση της ευχαρίστησης. Εκτιμούσε την πνευματική ευχαρίστηση περισσότερο από την αισθησιακή ευχαρίστηση, και συνιστούσε μια ηθική απλότητας και μια στάση ηρεμίας απέναντι στις δοκιμασίες της ζωής. Υπάρχει το «τόσο όσο» που μπορεί να επιτύχει το άτομο για να διατηρήσει την ευχαρίστηση και να αποτρέψει τον πόνο. Επομένως, ως ευτυχία ορίζεται από τον Επίκουρο η ψυχική ηρεμία και η ελευθερία από το άγχος, που επιτυγχάνονται μέσω της μετριοπάθειας και της σωστής κατανόησης της φύσης των πραγμάτων.

Λόγω της προσωπικής φύσης των σχέσεων coaching, είναι απαραίτητο να υπάρχουν Κώδικας Δεοντολογίας (Code of Ethics) και Δέσμευση Δεοντολογίας (Pledge of Ethics), προκειμένου να παρέχονται οι κατάλληλες κατευθυντήριες γραμμές, εφαρμόσιμα πρότυπα συμπεριφοράς και ανάληψη ευθυνών, για όλους τους coaches. Το coaching, από τη φύση του, βασίζεται σε ένα βαθύ επίπεδο εμπιστοσύνης μεταξύ του coach και των ατόμων που δέχονται coaching. Ένα καθορισμένο ηθικό πλαίσιο προσφέρει έναν μηχανισμό για την αποσαφήνιση των προσδοκιών των coachees και θέτει τα θεμέλια για τη διερεύνηση της ηθικής συμπεριφοράς. 

Ο Weiner έχει επισημάνει την εξέλιξη της ηθικής που βασίζεται στο πρώιμο έργο Ελλήνων φιλοσόφων όπως ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης. Το πρώτο γνωστό παράδειγμα ενός επαγγελματικού Κώδικα Δεοντολογίας είναι ο Όρκος του Ιπποκράτη, ο οποίος χρονολογείται γύρω στο 400 π.Χ. και εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ευρέως στο ιατρικό επάγγελμα. Δημιουργήθηκε για να περιέχει τις υποχρεώσεις των γιατρών προς τους ασθενείς τους. Στον Όρκο περιλαμβάνονται οι θεραπείες που θα μπορούσαν να ωφελήσουν ή να βλάψουν τους ασθενείς, θέματα ικανότητας και εμπιστευτικότητας, σεξουαλική εμπλοκή με ασθενείς, και γενικά σεβασμός των νόμων. Σήμερα, οι Κώδικες Δεοντολογίας που δημιουργούνται από διάφορα επαγγέλματα προέρχονται από την αναγνώριση ενός οργανισμού ή επαγγέλματος ότι έχει ειδικές υποχρεώσεις προς τους υπαλλήλους, τα μέλη και το κοινό, με βάση τις υπηρεσίες που παρέχει.

Το coaching βοηθά τους ανθρώπους να αποκτήσουν προσωπική επίγνωση, ανάπτυξη και ενδυνάμωση, και τους υποστηρίζει να συνδεθούν με την εσωτερική αυθεντική τους ύπαρξη, προκειμένου να γίνουν η καλύτερη εκδοχή του εαυτού τους και να ζήσουν μια ζωή απελευθερωμένη από τα βάρη του παρελθόντος τους. Τους υποστηρίζει στην εξερεύνηση του τι είναι σημαντικό γι’ αυτούς και τους βοηθά να ευθυγραμμίσουν τη ζωή τους με αυτό, χρησιμοποιώντας τη δύναμή τους για να προκαλέσουν τις απαραίτητες αλλαγές. Τους υποστηρίζει ώστε να αισθάνονται δυνατοί και ασφαλείς μέσα τους, ώστε να αναγνωρίσουν πως δεν χρειάζεται να προστατεύσουν και να υπερασπίζονται την ταυτότητά τους.

Με τον ίδιο τρόπο, οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι, πριν από 2.500 χιλιάδες χρόνια, μας δίδαξαν πολλά για τη ζωή και πώς να τη ζούμε με ολοκληρωμένο τρόπο. Μας χάρισαν φιλοσοφικά μαθήματα και αλήθειες που μπορούν να είναι συνοδοιπόροι μας στο ταξίδι της ζωής μας.

Η σοφία τους θα ρίχνει πάντα φως στις σκοτεινές εσοχές της ανθρώπινης ύπαρξης.

Στο τέλος, όλες οι φιλοσοφικές σχολές στην Αθήνα έκλεισαν, αλλά η εκπληκτική πλευρά αυτής της παρακμής ήταν ότι η αρχαία Ελληνική φιλοσοφία όχι μόνο δεν εξαφανίστηκε κατά τη διάρκεια των Σκοτεινών Αιώνων, αλλά αντίθετα αναδύθηκε ξανά, σαν Φοίνικας που αναδύεται από τις στάχτες του, για να γίνει το ζωτικής σημασίας υπόστρωμα της κοσμικής σκέψης στον σύγχρονο κόσμο. 

Βιολέττα Ψωφάκη, PCC

Life & Transformational Coach,